NDĐT - Sau bảy năm kể từ Hội thảo Tự sự học lần thứ nhất, từ sự nảy sinh của một số vấn đề văn học mới, từ nhu cầu nghiên cứu lý luận - thực tiễn mà Tự sự học đã ngày càng chứng tỏ tính hữu dụng của nó đối với văn học, Khoa Ngữ văn Trường ĐHSP Hà Nội hôm nay tổ chức Hội thảo Tự sự học lần II. Từ việc xác định vai trò, ý nghĩa của Tự sự học đối với sự phát triển của bộ môn nghiên cứu văn học, năm 2001, Khoa Ngữ văn Trường ĐHSP Hà Nội đã tổ chức Hội thảo Tự sự học lần I với 76 bản tham luận của nhiều nhà nghiên cứu thuộc nhiều trường đại học và cơ quan nghiên cứu văn học trên cả nước. Kỷ yếu của Hội thảo lần I đã được NXB ĐHSP Hà Nội xuất bản năm 2003 qua cuốn sách Tự sự họcnhững vấn đề lý thuyết và lịch sử) và nhận được sự quan tâm của giới nghiên cứu cùng bạn đọc nói chung. ( Vì thế có thể coi Hội thảo lần I là một hoạt động khoa học quan trọng giúp vào việc xây dựng tiền đề cho sự phát triển của chuyên ngành này ở Việt Nam. Sau bảy năm, từ sự nảy sinh của một số vấn đề văn học mới, từ nhu cầu nghiên cứu lý luận - thực tiễn mà Tự sự học đã ngày càng chứng tỏ tính hữu dụng của nó đối với văn học, ngày 18-1-2008, Khoa Ngữ văn Trường ĐHSP Hà Nội đã tổ chức Hội thảo Tự sự học lần II. 62 bản tham luận đã được gửi tới Hội thảo từ các cơ sở nghiên cứu và giảng dạy văn học, như: Trường ĐHSP Hà Nội, Viện Văn học, Viện Văn hoá dân gian, Hội Nhà văn Việt Nam, ĐHSP TP Hồ Chí Minh, ĐHSP Xuân Hoà, ĐHSP Huế, ĐHSP Hải Phòng, ĐHSP Thái Nguyên, Đại học Vinh. Tham gia Hội thảo có nhiều tác giả nghiên cứu văn học nổi tiếng như GS TS Trần Đình Sử, GS TS Phương Lựu, PGS TS Phạm Vĩnh Cư, PGS TS Trương Đăng Dung, PGS TS Đặng Anh Đào, GS TS Phan Đăng Nhật, PGS TS Lã Nhâm Thìn, PGS TS La Khắc Hoà... Theo báo cáo đề dẫn Tự sự học không ngừng mớ rộng và phát triển của GS TS Trần Đình Sử, thì Tự sự học là ngành nghiên cứu còn non trẻ, định hình từ những năm 60 - 70 ở Pháp nhưng đã nhanh chóng vượt qua biên giới, trở thành một trong những lĩnh vực học thuật được quan tâm phổ biến. Các năm gần đây, chuyên ngành này ngày càng phát triển, đặc biệt, nhiều tác giả có xu hướng gắn nghiên cứu từ Tự sự học trong quan hệ với văn hoá, với đặc tính dân tộc... Trong bộ môn Tự sự học ở Trung Quốc còn ra đời chủ trương “trở về cội nguồn†với nguyên tắc sử dụng kinh nghiệm bản địa, dung hợp lý luận phương Tây, tạo ra một lý luận mang màu sắc Trung Quốc. Đây cũng là chủ trương mà giới nghiên cứu Tự sự học ở Việt Nam cần tham khảo. GS TS Trần Đình Sử cũng cho rằng, tuy bắt đầu khá muộn nhưng các công trình Tự sự học ở Việt Nam có chất lượng đã xuất hiện, trong đó có không ít tìm tòi, khám phá đáng chú ý... song công trình chuyên sâu và dày dặn vẫn còn hiếm, đáng quan ngại là còn có tình trạng lặp lại giản đơn, thậm chí chỉ là minh hoạ. Vì thế, chúng ta cần quan tâm đến sự phát triển của Tự sự học, như: giới thiệu tri thức mới, khuyến khích các khuynh hướng tìm tòi mới theo hướng mở... . Liên quan tới các nội dung thuộc về lịch sử, toàn cảnh phát triển, các xu hướng chung - riêng hiện nay của Tự sự học, cử toạ rất quan tâm tới với bản dịch Dẫn luận về Tự sự học do PGS TS Lê Lưu Oanh và Nguyễn Nga thực hiện, hay các tham luận Tự sự học: tên gọi, lược sử và lý thuyết của TS Lê Thời Tân, Giới thiệu lý thuyết tự sự của Mieke Bal của Nguyễn Thị Ngọc Minh, Giới thiệu lý thuyết tự sự của Hayden White của Trần Ngọc Hiếu, Cấu trúc tự sự theo quan điểm của R.Barthes của Lê Trà My, Cốt truyện trong tự sự của Lê Huy Bắc, Cấp độ trần thuật trong truyện của Phùng Ngọc Kiếm, Kiểu tự thuật “đánh tráo†chủ thể trần thuật trong tiểu thuyết hậu hiện đại của Trần Huyền Sâm... Các tham luận có ý nghĩa giới thiệu lý thuyết này tuy mới là phác hoạ nhưng khá chi tiết và chuyên sâu giúp người quan tâm tới Tự sự học có thể hình dung về quá trình phát triển cũng như mục đích của Tự sự học trong khi xác định văn học như là đối tượng nghiên cứu cơ bản và chủ yếu, bám sát sự vận động của văn học trong tính lịch sử của nó, đồng thời giới thiệu vấn đề trần thuật trong tác phẩm văn học và các quan điểm khác nhau về trần thuật... Tại Hội thảo, bên các tham luận có tính lý thuyết, phần còn lại là những tham luận có tính chất ứng dụng Tự sự học vào nghiên cứu văn học Việt Nam từ quá khứ tới hiện tại, có thể phân loại thành ba khu vực chủ yếu gồm: - Nghiên cứu văn học dân gian, với các tham luận như: Phương pháp tự sự bằng khuôn hình sử thi của Phan Đăng Nhật, Một số phạm trù Tự sự học qua khảo sát thế giới nghệ thuật sử thi Raglai của Vũ Anh Tuấn, Truyền thuyết với “tục hèm†trong một số lễ hội dân gian đồng bằng Bắc Bộ của Phạm Thu Yến, Tính chức năng của nhân vật “thần†trong thần thoại Việt Nam của Phạm Đặng Xuân Hương... - Nghiên cứu văn học Trung đại, với các tham luận như: Diện mạo và đặc điểm văn xuôi tự sự thời Lý - Trần của Nguyễn Hữu Sơn, Những biến đổi trong nghệ thuật tự sự của truyện truyền kỳ Việt Nam nửa đầu thế kỷ XIX của Vũ Thanh, Thể tuỳ bút trong văn học trung đại và văn học hiện đại Việt Nam - nhìn từ phương diện ngôn ngữ tự sự của Lã Nhâm Thìn, Phân tích type truyện và mô-tip truyện ngắn Hà Ô Lôi của Nguyễn Thanh Tùng... - Nghiên cứu văn học hiện đại, với các tham luận như: Nghệ thuật trần thuật trong một số tự truyện tiêu biểu 1930 - 1945 của Trần Mạnh Tiến, Những đổi mới về nghệ thuật tự sự trong tiểu thuyết lãng mạn 1930 - 1945 của Lê Dục Tú, Nghệ thuật trần thuật trong truyện ngắn Tô Hoài của Trần Hạnh Mai, Đổi mới cấu trúc nhân vật trong tiểu thuyết sử thi hôm nay của Nguyễn Thanh Tú, Mẫu gốc như là thành phần tạo nghĩa (quan sát mẫu gốc lửa và nước trong tiểu thuyết Giàn thiêu của Võ Thị Hảo) của Đào Vũ Hoà An, Tư duy thơ trong tiểu thuyết Việt Nam đương đại của Nguyễn Thị Bình, Chất hậu hiện đại trong tiểu thuyết Nguyễn Việt Hà từ Cơ hội của Chúa đến Khải huyền muộn của Phùng Gia Thế, Kết cấu văn bản tự sự của tiểu thuyết Pari 11.8 của Hoàng Thị Huế... Ngoài ra, còn có một số tham luận liên quan tới vấn đề và tác phẩm văn học nước ngoài như: Điểm nhìn nghệ thuật trong tiểu thuyết của Mạc Ngôn của Nguyễn Thị Tịnh Thi, “Chưởng chi tiểu thuyết†của Y.Kawabata - thể loại tự sự độc đáo của Nguyễn Thị Mai Liên... Một trong các nét mới và đáng chú ý của Hội thảo Tự sự học lần II là Ban Tổ chức không tập trung chú ý vào việc tác giả đọc hay tóm lược các tham luận mà dành thời gian để cử toạ trao đổi, thảo luận các nội dung như: vị trí của Tự sự học đối với nghiên cứu và ứng dụng văn học hiện nay, Tự sự học đối với vấn đề giải mã văn bản, văn bản và ý nghĩa, nội hàm một số phạm trù thuộc về Tự sự học (sự kiện, điểm nhìn, mô-tip, ngữ đoạn...), các loại hình tự sự,... hoặc các vấn đề lý luận - thực tiễn mới nảy sinh trong quá trình phát biểu của các tác giả. Theo PGS TS Lã Nhâm Thìn - Chủ nhiệm khoa Ngữ văn Trường ĐHSP Hà Nội, đơn vị tổ chức Hội thảo, thì mục đích của Hội thảo là thảo luận về một số vấn đề lý thuyết, xuất bản tác phẩm và sử dụng các tri thức đã nhận được sự thống nhất chung để giảng dạy trong nhà trường hoặc giới thiệu cho người học tham khảo. Đây không những là cố gắng nhằm đổi mới cách thức làm việc của Hội thảo, mà còn tạo điều kiện để các nhà khoa học có cơ hội gặp gỡ, bàn luận về các vấn đề thiết yếu đặt ra và được nhiều người quan tâm. Tất nhiên, một hội thảo dù lớn đến đâu cũng khó có thể giải quyết rốt ráo những vấn đề phong phú song cũng rất phức tạp mà Tự sự học đề cập trong nghiên cứu văn học, nhưng sự trao đổi qua lại, việc thảo luận nghiêm túc... cũng là một tiền đề quan trọng giúp công việc nghiên cứu văn học có chất lượng ngày càng cao hơn. Trong hoàn cảnh lý luận - nghiên cứu - phê bình văn học ở Việt Nam đang đứng trước yêu cầu phải đổi mới để phát triển và xây dựng khả năng nghiên cứu các vấn đề văn học trong quá khứ, hiện tại và góp phần xác lập một hướng đi mới cho văn học tương lai thì Hội thảo Tự sự học lần II thật sự là một cố gắng đáng trân trọng của Khoa Ngữ văn Trường ĐHSP Hà Nội, các cơ quan hữu quan, cùng các tác giả nghiên cứu văn học. NGUYỄN HOÀ (lược thuật) (Theo nhandan.com.vn) | 
